Schilder Mehdi toont flarden van zijn ziel in werken die een kruising zijn tussen Jackson Pollock en Paul Klee

 
Schilder Mehdi toont flarden van zijn ziel in werken die een kruising zijn tussen Jackson Pollock en Paul Klee

 Theodor Fontane publiceerde zijn Dolingen&Dwalingen (Irrungen&Wirrungen) op zijn 50^ste.

Rijkelijk laat, maar niet te laat  om uiteindelijk toch nog door te dringen tot het hart van de Duitse letteren. Net als Goethe zou Fontane uiteindelijk volledig opgaan met het beste wat de Duitse cultuur te bieden heeft en is tot de dag van vandaag een ankerplaats. Als een goede wijn heeft het werk jaren gerijpt voordat het beschikbaar was.

Dat gevoel bekroop me bij mijn laatste bezoek aan het pittoreske plaatsje  Delden, Overijssel. ‘Dealdn’, zoals ze in het tegenwoordig erkend Nedersaksisch zouden zeggen. Weggehurkt in het groenste stukje Overijssel is het de perfecte pleisterplaats voor rust en bezinning, omvouwen rond het landgoed Twickel met als enige uitspanning De Zwaan, het plaatselijke terras aan de hoofdstraat. Een klein boemeltreintje doorkruist het plaatsje. Hier is het bastion van kunstenaar Mehdi Liefers gevestigd, die zetelt rond een groeiend oeuvre van imposante en constante kwaliteit. Onontdekt, maar ik mocht vast proeven, voordat de ‘wijn’ definitief geserveerd zou worden.

In een verlaten schoolgebouw, met grote ramen en veel natuurlijk licht, is stelling genomen. Achter de exotische schildersnaam Mehdi gaat een onverwacht kerngezonde Nederlandse schilder schuil, die zijn woorden wikt en weegt, zoals hij het penseel hanteert. Het was driemaal is scheepsrecht voor mij. De eerste keer dat ik, bij toeval op zijn werk stuitte was ik van mijn a propos. Ik wist niet goed wat te denken, maar ik voelde wel het een en ander. Ik voelde vergeten kleuren uit mijn jeugd. Tinten van diversie die in de gekozen combinatie ineens flitsen uit de jaren 60 en 70 opriepen. De abstracte lijnen, de kleuren, de combinaties riepen een soort archetypische reflecties op die wel eerst moesten worden opgegraven in het brein. Ik werd aan het werk gezet. Een specifiek schilderij, grijs met rood, gaf me ineens een desolaat gevoel. Als een afgetrapt veld, en achterstandswijk bij een gesloten textielfabriek, een gevoel alsof de DDR ineens latent aanwezig was. Hoe kan het dat die kleuren dat opriepen?

Mehdi is een Hengelose schilder, geboortejaar 1972. Vijftig jaar dus. Het geboortejaar voelt ergens direct als een stem op het geheel. Een wonderjaar was het, daar waar het modernisme zowel in techniek als dynamiek definitief zijn plaats opeiste, met spaceshuttles en de lange reflecties op de summer of love, Daarnaast was het ook het jaar waarin het eerste seizoen van Al in the family startte. Een serie welke, ondanks de zwartgallige humor, in feite ook een beschroomd terug verlangen was naar de geborgenheid van de jaren 50.

In het schoolgebouw staan de schilderijen keurig in het gelid langs de muren. Het is al later op de dag en de schaduwen worden langer. Met het glas aan de lippen dwalen mijn ogen van doek naar doek. Ik proef nu wat Carl Jung bedoelde met introverte intuïtie. De zwijgzame panelen vertellen een intuïtief verhaal. Ik kijk naar een doek vol schijnbaar ongeordende kleuruitspattingen, die echter toch harmonieus samenvallen. De ondefinieerbare vormen vertalen zich langzaam op  Jackson Pollockachtige wijze naar de bladeren van landgoed Twickel dat het plaatsje in een groene omarming troost biedt.

Zodra ik echter niet meer door mijn wimpers kijk maar de confrontatie aanga, is er ineens de rustieke werkelijkheid. De lijnen zijn niet aarzelend geschilderd, maar met vaste hand, mechanisch bijna, Het is wonderlijk te zien hoe ondefinieerbare lijnen en vormen ergens toch een grafische uitstraling hebben. Misschien is dat de DDR-stijl die ik even zag. Daar waar veel schilders de ‘kleur’ zwart niet durven te gebruiken, of er uiterst spaarzaam mee omgaan, is het bij Mehdi daar waar nodig dominant aanwezig. De lijsten zijn er als een doodsadvertentie mee omkaderd. Een streep op de zijkant laat zien wat de bovenzijde van het schilderij is. Bij Mehdi geen halve interpretaties. De kijker krijgt geen plattegrond van het werk, maar de koers is van aanvang aan bepaald.

De schilder laat het werk voor zich spreken. Als men het zou willen duiden valt het in het contemporaine abstracte expressionisme. Ik krijg van zijn Oekraïense vriendin een bord vegetarisch eten voorgezet dat we zwijgend eten.  Heel even lijkt het alsof ik de krekels in de velden hoor. Er zijn voelers en denkers in dit leven. Mehdi hoort in de laatste categorie. Als jongetje vond hij weinig aansluiting bij zijn leeftijdsgenoten en zijn ouders maakten zich wel eens zorgen over hem. Zijn zwijgzaamheid werd als weinig sociaal gezien en vormde een voortdurend bron tot aanmoediging. Maar waartoe? De wegen van het leven zijn meestal al uitgestippeld. Hij was altijd in de weer met kleine briefjes, waarop aantekeningen en schetsjes werden gemaakt. Daaruit vloeide uiteindelijk een oeuvre uit voort. Sommige doeken donker, en heftig. ‘demonisch’, noemde een collega kunstenaar het werk. ‘Mondriaan 2.0’ meende een ander.

Wat in elk geval helder is is het feit dat we hier kijken naar een interne dialoog. De ordening van een kunstzinnig brein. De kunstenaar heeft afscheid genomen van de jongeman die ‘moest’ en werd diegene die hij altijd al was. De schilderijen lezen als een blauwdruk van een interne wereld waar wij deelgenoot van mogen worden. Sommige doeken zijn geordend alsof we naar een luchtfoto van een stad kijken, anderen schilderijen zijn een weerspiegeling van de natuurlijke ordening van de chaos van de natuur. Harmonie daar waar het op het eerste gezicht ontbreekt. Dat te kunnen schilderen is een gave, en onderscheidt het werk van de grillige willekeurig welke veel moderne kunst eigen is. Het ontdekken van een patroon dat bijna met het blote oog niet zichtbaar is, is een Jungiaanse ervaring. Dat Mehdi jarenlang in een pastorie verbleef zal eigenlijk niemand verbazen die dieper kennismaakt met het werk. Hier wordt gedacht en geluisterd en de koers gezet. Een indrukwekkend manifesteren van introverte expressie in de traditie van Paul Klee.

Dr. Perry Pierik