De aambeien van Jeroen Bosch

Vorig jaar was de grote Jheronimus Bosch expositie in Den Bosch een hype - wie er nog niet was geweest ging ernaartoe - al moest je ruim van tevoren een ticket bestellen. De celbioloog Antonius F.W. Morselt, die publiceert onder de naam Ton Toutnou, vroeg zich vanuit medisch perspectief af waar Jeroen Bosch (1450-1516) zijn inspiratie vandaan haalde. De virtuositeit van de late middeleeuwer Bosch staat boven iedere twijfel verheven. Maar leed hij misschien aan een kwaal? Had hij een onrustige slaap - waardoor bij hem de slaap/waaktoestand verstoord was?

Het is niet nieuw om beeldende kunst en literatuur (ook) aan de hand van de medische wetenschap te duiden. Vaak levert het interessante nieuwe inzichten op. Toutnou vraagt zich af of Bosch misschien last had van aambeien. Dit geeft volgens hem namelijk een dusdanig brandend gevoel, dat het lijkt alsof er een bijl in het achterste is geworpen.

De samenleving in de late middeleeuwen werd geteisterd door de Pest, wat gruwelijke taferelen opleverde. Maar ook was de clerus oppermachtig. Velen waren immers analfabeet en werden met verhalen over hel en verdoemenis flink onder de duim gehouden. Bosch schilderde m.a.w. óók wat hij om zich heen zag en hoorde. Een aardig stuk kortom van Ton Toutnou in het voorjaarsnummer! (MdB)

De pest-arts met beschermkap - een vertrouwd straatbeeld in de late middeleeuwen